Ons pensioen wordt in veel gevallen minder zeker én zeker minder. Bij de AOW is het maar zeer de vraag of die straks ons boodschappenmandje nog kan bijbenen. In mijn colleges denken weinig studenten dat over 40 jaar de AOW in zijn huidige vorm nog bestaat. Een deel denkt dat er straks voor hen helemaal geen AOW meer is. Zij realiseren zich dat de betaalbaarheid onder druk staat door de vergrijzing. Minder bekend is dat de AOW-leeftijd al wettelijk gekoppeld is aan de stijging van de levensverwachting. Op basis van de huidige prognoses kan een 20 jarige student rekenen op een AOW leeftijd van minimaal 71 jaar.
Kijken we naar het werknemerspensioen dan zien we naast de versobering in de jaarlijkse pensioenopbouw dat bij een flink aantal pensioenfondsen de afgelopen jaren pensioenkortingen hebben plaatsgevonden en de indexatie ver achter blijft bij de ambities. Gewoonweg omdat daar vaak geen premies voor zijn betaald en de voorwaardelijke indexatie dan moet komen uit financiële meevallers. Deze meevallers zijn er onvoldoende. Toch is ook met deze onzekerheden goed te leven. Zolang er maar perspectief wordt geboden. Ik doe een poging.
Hoe kun je het denken over pensioen verbreden en tegelijkertijd eenvoudig overbrengen op mensen? Dat bracht me op het idee om de schijf van vijf voor gezond en gevarieerd eten om te zetten naar een dynamische Pensioenschijf van Vijf. Naast de bekendere ingrediënten AOW (schijf 1), werknemerspensioen (schijf 2) en lijfrenten (schijf 3) zijn er twee smaakmakers toegevoegd. Dat zijn inkomen uit ander vermogen (schijf 4) en inkomen uit werk na pensionering, ofwel je menselijk kapitaal (schijf 5). De nadruk komt meer en meer te liggen op eigen verantwoordelijkheid. Ik ben er van overtuigd dat we steeds meer zelf moeten doen voor een goed pensioen.
Onze oudedagsvoorziening zullen we straks uit meerdere inkomstenbronnen moeten halen. Dat doen we nu overigens ook al. Uit CBS-gegevens blijkt dat het bruto-inkomen van 65-plushuishoudens gemiddeld voor ongeveer 40% uit AOW bestaat en zo’n 35% uit pensioen opgebouwd via de werkgever of een lijfrente uitkering. De overige 25% bestaat uit inkomen uit vermogen of arbeid. Er zijn dus gelukkig vrijwel altijd extra inkomsten naast de AOW. Deze inkomstenbronnen zijn schuivende panelen. Voor de generatie die de komende jaren met pensioen gaat, zal het deel dat is opgebouwd via de werkgever gemiddeld wat groter zijn, voor de generatie die nu begint met werken naar verwachting kleiner. Maar wie nu een huis koopt, kan eigenlijk niet meer kiezen voor een aflossingsvrije hypotheek en legt bij het kopen van een eigen woning automatisch een spaarpotje aan voor later. Nu en straks minder vaste lasten en de mogelijkheid om je stenen straks bij pensionering (gedeeltelijk) op te eten. En of je nu een huis koopt of huurt, vergeet vooral niet te investeren in je menselijke kapitaal. Spreek je werkgever aan op het belang van (bij)scholing, of regel het zelf. Ook langer kunnen doorwerken – al dan niet in deeltijd - is niet vanzelfsprekend.
Maar wat heb je straks eigenlijk nodig om van te leven? Dat vind ik persoonlijk de lastigste vraag om te beantwoorden. Gelukkig is er hulp. Het Nibud en financieel voorlichtingsplatform Wijzer in Geldzaken hebben de Pensioenschijf van Vijf doorontwikkeld tot een praktische rekentool voor consumenten. Hij is te vinden op www.nibud.nl en zet sinds vandaag niet alleen de inkomsten, maar ook de uitgaven na pensionering op een rij. Hiermee wordt het voor de gebruiker inzichtelijk of zijn inkomsten na pensionering voldoende zijn om alle te verwachte uitgaven van te betalen. En kan hij eenvoudiger de afweging maken of het nodig is om nu geld voor later opzij te zetten. Mijn tip daarbij: leg niet alle eieren in één pensioenmandje. Op naar een smakelijk pensioen à la carte!
Michael Visser (1980)
Docent belasting- en pensioenrecht Tilburg University en zelfstandig ondernemer via Pensioen GeMi
NB. Dit blog is verschenen op de opiniepagina van het Brabants Dagblad van 29 oktober 2014 als introductie op het BD College ‘Werk aan uw pensioen’, woensdag 29 oktober in de aula van Tilburg University (aanvang 19.30 uur). Meer info en aanmelding:www.tilburguniversity.edu/bdcolleges